ขงจื้อ ผู้นำที่ดี ควรเป็นแบบใด ผู้นำที่ดี? มันเป็นคำถาม ที่เกิดขึ้นมาแล้วหลายยุค หลายสมัย และก็ยังคงมีการถกเถียงกัน อยู่ร่ำไป อย่างไม่มีจุดสิ้นสุด มีทฤษฎีหลากหลายมากมาย ที่พยายามจะให้ความหมาย ถึงความเป็นผู้นำที่ดี รวมถึงแนะนำแนวทาง ที่เห็นว่าเป็นทั้งจุดแข็ง และจุดอ่อน ของภาวะการเป็นผู้นำ ก็มีให้เลือกปฏิบัติให้เห็นๆกันอยู่
แต่ที่น่าสนใจคือ การนำมาซึ่งแนวทาง ที่เป็นรูปแบบของการผสมผสาน ของแต่ละทฤษฎี และนำมาปรับใช้ ให้เหมาะกับสถานการณ์ ก็สามารถที่จะช่วยได้ดีทีเดียว เพราะจะทำให้เกิดการมองเห็น ที่เป็นในมุมกว้าง ที่หลากหลายรอบด้าน แก่ผู้นำได้นำเอาไปปรับใช้ เพื่อเป็นแนวทางในการพัฒนาตนเอง
หนึ่งในตัวอย่าง ของหลักการและแนวคิด ในการเป็นผู้นำ ที่มีความสำคัญและน่าสนใจคือ ปรัญญาขงจื๊อ ขงจื้อ คือ นักปราชญ์ชาวจีน ที่เป็นบุคคลที่สำคัญ ที่ยิ่งใหญ่ของจีน ได้เขียนอธิบาย ให้เกิดแนวคิด ของการเป็นผู้นำที่ดี ว่ามันควรที่จะเป็นไป ในรูปแบบใดได้น่าสนใจ
ขงจื๊อแนะนำ ให้เจ้าหน้าที่ของรัฐ ว่าควรจะต้องมีการพัฒนา ในด้านคุณสมบัติ และต้องพัฒนาในสิ่งที่จำเป็น เพื่อนำพารัฐบาลและประเทศ ให้ก้าวไปในทางที่ดี และมีคุณธรรมอย่างเหมาะสม
คุณสมบัติต่างๆ ที่ขงจื้อกล่าถึง เช่น การเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง ความประหยัด ความอ่อนน้อมถ่อมตน ความมั่นใจ ความมุ่งมั่น และความภักดี ล้วนเป็นตัวอย่าง ที่พบในคำสอนของเขา ซึ่งเป็นกรอบแนวคิด สำหรับการเป็นผู้นำ
ที่สำคัญที่สุด ขงจื๊อ จะเน้นเรื่อง คุณธรรม ที่เปรียบเป็นพื้นฐานหลักที่สำคัญ คุณธรรมเป็นพื้นฐาน ที่ผู้นำเมื่อมีอำนาจ แล้ว ต้องรู้จักการใช้คุณธรรมควบคู่กัน ขงจื๊อได้อธิบายไว้ตอนหนึ่ง ที่เกี่ยวกับคุณธรรมว่า วิธีหนึ่งในการมี คุณธรรม คือ ต้องถูกต้อง
“If you yourself are correct, even without the issuing of orders, things will get done; if you yourself are incorrect, although orders are issued, they will not be obeyed”
“ถ้าตัวคุณเองถูกต้อง แม้จะไม่มีการออกคำสั่ง สิ่งต่างๆ ก็จะสำเร็จลุล่วง แต่ถ้าตัวท่านเองไม่ถูกต้อง แม้จะออกคำสั่งแล้ว ก็จะไม่มีใครปฏิบัติตาม”
จากคำอธิบาย ด้านบนจะเห็นและเข้าใจได้ว่า ผู้คนจะไม่ติดตามผู้นำ ที่ขาดคุณธรรม ดังนั้นผู้นำจำเป็น จะต้องมีการพัฒนาด้านคุณธรรม โดยผ่านการศึกษา ผ่านประสบการณ์ และการทำงานอย่างหนัก เพื่อส่วนรวม และประเทศชาติ
คำสอน ขงจื้อ ที่ให้แง่คิดในการเป็น ผู้นำที่ดี
“If you lead the people with correctness, who will dare not be correct?”
“ถ้าคุณนำผู้คนด้วยความถูกต้อง ใครเลยจะกล้าไม่ถูกต้อง?”
ว่าด้วยเรื่อง ของความถูกต้อง ถ้าผู้นำมีคุณธรรม เฉกเช่นกับคำสอน ของขงจื้อ ที่เน้นย้ำ เป็นหัวใจหลักที่สำคัญ ของการเป็นผู้นำคือ คุณธรรม เมื่อผู้นำมีคุณธรรม การตัดสินใจ การบริหารจัดการย่อม เป็นเรื่องที่ถูกครรลอง ครองธรรม และมีความถูกต้อง ดังนั้นผู้ตาม ก็จะเกิดความละอายใจที่จะทำ ในสิ่งที่ไม่ถูกต้อง
ผู้นำมีความสำนึกรู้ ในเรื่องของคุณธรรม ความถูกต้อง ที่ควรต้องปฏิบัติ ปลูกฝังให้เกิดการปฏิบัติตาม ที่เกิดจากความถูกต้อง และความเข้าใจ ถึงสิ่งที่ควรทำ และไม่ควรกระทำ ให้เกิดขึ้นในจิตใจ โดยปลูกฝังและแสดง ให้เห็นเป็นตัวอย่าง ดังนั้นสิ่งที่ไม่ถูกต้อง ไม่ควรกระทำ จึงไม่บังเกิดต่อสังคม ที่มีผู้นำที่บริหาร ด้วยหลักคุณธรรม
“A superior man is modest in his speech, but exceeds in his actions.”
“บุรุษที่เกรียงไกรย่อมถ่อมตนในวาจา แต่ล้ำหน้าเรื่องการกระทำ”
วีรบุรษที่แท้จริง จะใช้การกระทำ และประสบการณ์ ของตนเอง เพื่อแสดงตัวอย่าง ถึงสิ่งที่พวกเขาต้องพูด แทนที่จะเลือกพูดในหัวข้อ หรือในสิ่งที่พวกเขา ไม่เคยทำหรือ มีประสบการณ์มาก่อน และในการทำเช่นนี้ เขาเองจะได้รับความเคารพ จากคนที่พวกเขากำลังพูดด้วย หรือกำลังที่จะสั่งสอนอยู่
นอกจากนี้ เนื่องจากเขาเหล่านั้นได้ ลงมือกระทำก่อนแล้ว พวกเขาจะทราบผล ของการกระทำเหล่านั้นแล้ว พวกเขาจะได้รับความเข้าใจ ถึงวิธีที่มีประสิทธิภาพที่สุด ในการดำเนินการนั้น มันคงเป็นเรื่องโง่มากๆ ที่จะสั่งสอนใครบางคน เกี่ยวกับการกระทำ ที่เรานั้นทำไม่ได้ หรือไม่เคยทำมาก่อนเลย
และถึงแม้ว่าการกระทำนั้น อาจจะไม่ประสบผลสำเร็จ แต่ก็ยังเป็นคุณประโยชน์ แก่ผู้ที่พูดด้วย เพื่อไม่ให้เขาทำผิดพลาดเหมือนเดิม
“A man who has committed a mistake and does not correct it is committing another mistake”
“คนที่ทำผิดแล้วไม่แก้ไขถือว่าทำผิดอีก”
คนเราเมื่อทำผิดแล้ว และมีโอกาสที่ได้แก้ไข ก็ควรทำให้ถูกต้อง เพราะหากไม่คิดแก้ไข ให้ถูกต้องแล้วล่ะก็ มันอาจจะเกิดข้อผิดพลาด ได้อีกในครั้งต่อไป มันจะเป็นพฤติกรรม และการกระทำที่ต่อเนื่อง จากความผิดพลาด ที่ยังไม่ได้รับการแก้ไข
คนเราถ้าทำผิด ก็ต้องรับผิดชอบ ไม่ต้องละอาย คุณสามารถไตร่ตรอง ความผิดพลาด เรียนรู้จากมัน และแก้ไขให้เกิดการกระทำที่ถูกต้องได้ ยิ่งถ้าคนๆนั้น มีภาระและหน้าที่ ที่ต้องรับผิดชอบมากมายแล้วล่ะก็ จำเป็นจะต้องเปิดใจและยอมรับ และเรียนรู้ที่แก้ไข เมื่อเกิดข้อผิดพลาด ให้ได้เร็วที่สุด เพื่อไม่ให้เกิดข้อผิดพลาด ซ้ำแล้วซ้ำอีก
บทส่งท้าย
การเป็น “ผู้นำที่ดี” ไม่ใช่ความสำเร็จที่จะเกิดขึ้นได้ในทันที ภาวะของผู้นำ เป็นกระบวนการ ที่ค่อยเป็นค่อยไป ซึ่งต้องใช้วินัย ในการศึกษาเรียนรู้และพัฒนาอย่างหนัก และที่สำคัญพรสวรรค์ อันเกิดขึ้นตามธรรมชาติ ที่ในแต่ละคนล้วนมีไม่เท่ากัน
นอกจากนี้ ที่สำคัญไม่มีชุด คุณลักษณะเดียว ที่ผู้นำทุกคนต้องมี หรือที่จะบอกหรือสรุปได้ว่า ควรที่จะต้องเป็นเช่นไร คำสอนจากผู้นำที่ยิ่งใหญ่ เช่น ขงจื๊อ ช่วยให้บุคคล ที่ทะเยอทะยานที่จะเติบโต และพัฒนาที่จะเป็นผู้นำรุ่นต่อไป จะต้องศึกษา พัฒนาตนเอง รวมถึงการปรับเปลี่ยน การประยุกต์ใช้ให้เหมาะกับ สถานการณ์ อย่างชาญฉลาด และมีคุณธรรมเป็นที่ตั้งเสมอ
